Cứu “hồn” TPHCM

Trung tâm lịch sử biến dạng

Nhiều di tích lịch sử - văn hóa - kiến trúc ở TPHCM bị “xóa sổ” để nhường chỗ cho các công trình hiện đại, trong khi những công trình hiện đại lại “khoác” cho mình một vẻ cổ xưa lạc điệu.

Khu lõi trung tâm đô thị cũ gồm các quận 1, 3, 5... được xem là trung tâm lịch sử của TPHCM vì đây là nơi khởi điểm của sự phát triển, quy tụ nhiều công trình mang dấu tích lịch sử. Tuy nhiên, quá trình đô thị hóa nhanh chóng, nhiều dự án đua nhau mọc lên khiến khu vực này bị tổn thương nhiều nhất. Rất nhiều di tích lịch sử giờ chỉ còn trong sử sách.

Nhà hát TPHCM hiện như tổ mối đứng cạnh những gã khổng lồ. Ảnh: TẤN THẠNH

“Hồn vía” lên mây

Năm 1993, lần đầu tiên TPHCM thực hiện chương trình bảo tồn cảnh quan kiến trúc đô thị. Sau 5 năm nghiên cứu, chương trình đã đề xuất danh mục 108 đối tượng bảo tồn cảnh quan kiến trúc trên địa bàn TP. Tuy nhiên, do TP không đưa ra được quy chế và phương án bảo tồn nên nhiều công trình đã bị “xóa sổ” khi thực hiện một số dự án.

Trong khi đó, cụm cảnh quan Nhà khách Chính phủ tại số 1 Lý Thái Tổ (quận 10) đang được Bộ Tài chính “rao bán” cho các nhà đầu tư.  Công trình này vốn mang dấu ấn của cả một quá trình phát triển kiến trúc Sài Gòn trước năm 1975 vừa là mảng xanh điều tiết cho các quận 1, 3, 5 và 10.

Hỗn loạn thị giác

Nhiều công trình di tích tuy không bị tháo dỡ nhường mặt bằng cho dự án nhưng lại gặp phải những tình huống bi đát khác. KTS Nguyễn Ngọc Dũng chỉ ra những công trình cao tầng xây dựng quanh nhà thờ Đức Bà được yêu cầu chóp mái cho giống và “hài hòa” với nhà thờ... Kết quả là có một “rừng” chóp mái vây quanh nhà thờ Đức Bà. Tương tự, hàng loạt công trình có chóp tạo vòm vây quanh Nhà hát TPHCM, biến nhà hát này giống như tổ mối đứng cạnh những gã khổng lồ.

Cho dù phạm vi các khu vực đô thị mang tính chất bảo tồn đã được xác định rõ trong nội dung phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung TP đến năm 2025 nhưng việc xác định các hướng đi căn bản để thực hiện bảo tồn di sản đô thị vẫn đang còn bỏ ngỏ. Bởi lẽ, TP đang thiếu vắng các nội dung để thể chế hóa bảo tồn thành một công đoạn của quy hoạch, thiết kế đô thị. Vì thế, hoạt động bảo tồn di sản đô thị dường như mới chỉ triển khai… trên giấy, dẫn đến tình trạng phát triển thiếu bản sắc của cả một khu vực trung tâm đô thị.

Vừa qua, TP còn giới thiệu thêm 20 khu “đất vàng” diện tích 50 ha chủ yếu thuộc khu trung tâm quận 1. Chỉ tiêu quy hoạch kiến trúc dành cho các công trình này cao 40 - 45 tầng, thậm chí 65 tầng. Hình hài trung tâm lịch sử sẽ còn diễn biến phức tạp hơn nếu không có sự điều chỉnh kịp thời của nhà quản lý cũng như phản biện xã hội.

TS-KTS Ngô Viết Nam Sơn dự đoán với tốc độ “tàn phá” di sản như hiện nay, chỉ 5 năm nữa, khu vực trung tâm lịch sử của TPHCM sẽ teo lại còn rất nhỏ.